Xăng dầu tồn kho của Nhà máy Lọc dầu Dung Quất sẽ phải xử lý ra sao khi các kho chứa liệu đã đầy và giải pháp tiêu thụ như thế nào đang là một “mớ bòng bong” đối với các bên liên quan trong mấy ngày qua. Điều này một lần nữa cho thấy cả nhà quản lý lẫn các DN trực tiếp làm xăng dầu vẫn còn đang lúng túng trong việc điều hành, xử lý một vấn đề mà theo nhiều người thì nó còn dễ hơn so với việc xây một nhà máy lọc dầu.

Cần minh bạch trong tiêu thụ

Theo nhận định chung của các DN kinh doanh xăng dầu đầu mối, mặc dù việc cân đối nhập xăng của NMLD Dung Quất và khối lượng nhập khẩu đã được Bộ Công Thương đưa ra cách đây khá lâu, tuy nhiên thời gian đầu, việc sản xuất của nhà máy này đã không ổn định.

Thêm vào đó là thông tin về tiến độ hoàn thành nhà máy không xác định là bao giờ, nên để đảm bảo nhu cầu tiêu thụ xăng trong nước, các Cty đã nhập khẩu xăng dầu trên thế giới. Việc kí kết nhập khẩu thông thường được làm từ đầu năm và kế hoạch nhập hàng là cho cả năm để hạn chế thấp nhất những rủi ro do biến động về giá. Chính vì vậy, không thể đổ lỗi cho các DN kinh doanh xăng dầu được.

Được biết, hiện tại, NMLD Dung Quất đang tồn một lượng lớn xăng và dầu các loại do nhà máy sản xuất. Nguyên nhân là do loại xăng dầu này không bán được tại thị trường VN. PVN cũng đã đưa ra các giải pháp để giải quyết xăng dầu tồn đọng như: cắt giảm sản lượng sản xuất, xây thêm kho để tăng lượng tồn kho...

Tàu đang ăn dầu tại nhà máy Lọc Dầu Dung Quất

Tuy nhiên, theo TGĐ của PVN Phùng Đình Thực để giải bài toán xăng dầu tồn kho cần phải kích cầu tiêu thụ xăng dầu sản xuất trong nước tăng lên. Trong bối cảnh VN đang nhập siêu và PVN luôn phấn đấu để tăng công suất NMLD Dung Quất thì không nên giảm cung từ giảm sản xuất. Cho nên giảm cung bằng cách giảm nhập khẩu là giải pháp nên làm ngay. Và về lâu dài, cần phải tăng diện tích các kho chứa. Nhưng hiện nay, nhiều DN đầu mối vẫn còn diện tích kho chứa trống nên cần phải làm việc với các DN này để tăng sức chứa lên.

Hơn nữa, để tránh hiện tượng tồn kho trong khi vẫn phải nhập khẩu xăng dầu, gây sức ép lên ngoại tệ. Bộ Công Thương đã chỉ đạo, các DN trong nước phải tăng mức tiêu thụ sản phẩm trong nước để giảm nhập khẩu.

Mặc dù PVN đã mời các DN nhập khẩu cùng hợp tác để tiêu thụ sản phẩm xăng dầu Dung Quất, nhưng một số đơn vị như: TCty dầu VN, Công ty thương mại kĩ thuật và đầu tư Petec, TCty xăng dầu Petrolimex cho đến nay cũng chỉ cam kết tiêu thụ một lượng hạn chế xăng dầu Dung Quất.

Tuy nhiên, một chuyên gia kinh tế cho rằng, việc dùng mệnh lệnh hành chính để hạn chế nhập khẩu là điều không thể. Bên cạnh đó, chuyên gia này cũng cho rằng: “Hãy chỉ rõ cho người dân biết lượng hàng tồn kho có "cân đối" với đầu vào (dầu thô) của nhà máy hay không?”.

Tồn kho vì dự báo kém hay điều hành kém?

Theo đại diện PVN, việc tồn đọng xăng dầu Dung Quất có nguyên nhân từ việc sản lượng xăng dầu của NMLD Dung Quất tăng 25% so với kế hoạch trong khi nhu cầu tiêu thụ xăng dầu trong nước năm 2010 lại thấp hơn so với dự báo mức tăng 10% hồi đầu năm nay. Tuy nhiên, đây là tình trạng “bất khả kháng” bởi đến cuối năm 2009, NMLD Dung Quất vẫn chưa vận hành ổn định, chưa được Tổ hợp nhà thầu Technip bàn giao nên PVN chỉ dự báo sản lượng sản xuất của Dung Quất đạt 80% trong năm 2010.

Tuy nhiên, từ khi nhận bàn giao vào ngày 30/5/2010, nhà máy lại hoạt động 100% công suất suốt từ đó đến nay. Cũng theo số liệu báo cáo 9 tháng đầu năm, Tổng công ty dầu VN (PV Oil) đã nhập khẩu 765 nghìn tấn xăng dầu các loại, trong khi đó, NMLD Dung Quất lại tăng sản lượng với xăng và dầu DO.

Qua đây cho thấy, công tác dự báo thị trường cập nhật thông tin còn chậm, nhất là trong việc thay đổi kế hoạch điều hành sản xuất của chính NMLD Dung Quất và kế hoạch nhập khẩu xăng dầu của PV Oil. Cũng theo số liệu báo cáo nêu trên có thể thấy, tình trạng tồn đọng xăng dầu Dung Quất còn xuất phát từ tình trạng phối hợp lỏng lẻo giữa nhà sản xuất và các đầu mối tiêu thụ xăng dầu, nhất là trong giai đoạn chuyển từ vận hành thử nghiệm sang vận hành ổn định.

Câu chuyện tồn kho xăng dầu Dung Quất trong bối cảnh nguồn cung xăng dầu trong nước nếu đạt 100% công suất thiết kế mới đáp ứng khoảng 30% nhu cầu tiêu thụ nội địa, 70% nguồn cung phụ thuộc vào nguồn nhập khẩu được coi là một nghịch lý. Hơn nữa, việc các DN đầu mối kinh doanh xăng dầu không tiêu thụ hết nguồn xăng dầu trong nước, trong khi vẫn bỏ ngoại tệ nhập khẩu xăng dầu làm tỷ lệ nhập siêu cao, không phát huy được năng lực đầu tư trong nước. Đây là bài học về quản lí và điều hành thị trường xăng dầu.

Lượng xăng dầu tồn kho lớn của nhà máy lọc dầu Dung Quất là hệ lụy tất yếu từ sự bị động trong kế hoạch sản xuất của Nhà máy lọc dầu Dung Quất. Thiết nghĩ, điều này cũng cho thấy những hạn chế trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo của Bộ Công thương. Việc tiêu thụ lượng xăng dầu tồn kho của Nhà máy lọc dầu Dung Quất hiện nay là rất khó. Nhưng dù khó thế nào thì các nhà quản lý của Bộ Công thương và lãnh đạo Tâp đoàn PVN vẫn phải tìm cách giải quyết cho ổn thỏa.