Lượng xăng, dầu các loại tồn kho đã lên đến khoảng 750.000 tấn. Do hiện nay NMLD Dung Quất đã chạy đạt 100% công suất thiết kế, sản lượng vì thế dự kiến vượt 20% kế hoạch năm cho nên, theo PVN, nếu không xuất khẩu được và trong nước cũng không tiêu thụ hết, PVN chỉ còn nước cho nhà máy này chạy với công suất thấp hơn.

Vì sao lại xảy ra câu chuyện như vậy? Thứ trưởng bộ Công thương Nguyễn Cẩm Tú cho biết, rút kinh nghiệm năm 2009 (NMLD Dung Quất không đạt sản lượng theo kế hoạch), nên các công ty kinh doanh, nhập khẩu xăng dầu đầu mối năm nay phải ký hợp đồng nhập khẩu xăng dầu với đối tác nước ngoài với số lượng đảm bảo được cho nhu cầu trong nước ngay từ đầu năm. Nhưng rủi thay, NMLD Dung Quất nay lại đạt sản lượng vượt kế hoạch trong khi nhu cầu tiêu thụ thực tế lại tăng thấp nên nếu các đầu mối kinh doanh xăng dầu nhập về đủ theo hợp đồng đã ký với bên ngoài là đã thừa đủ đáp ứng trong nước. Cho nên, nếu bây giờ huỷ bỏ hợp đồng với nước ngoài để mua xăng, dầu Dung Quất lại dẫn đến chuyện phải bồi thường hợp đồng. Thế nhưng, những người lãnh đạo, điều hành NMLD Dung Quất đã chẳng biết cái lẽ ấy, lại không báo cáo kịp thời khi sản lượng có thay đổi, cơ cấu chủng loại sản phẩm thay đổi… khiến bộ Công thương cũng “lúng túng trong chỉ đạo”, như lời ông Nguyễn Cẩm Tú nói.

Đây là một lỗi lẽ ra phải được phát hiện sớm để có những điều chỉnh cần thiết. Bởi lẽ, với một nhà máy có quy mô lớn như Dung Quất, trước khi có sự thay đổi, tăng sản lượng thực tế lên 20 – 30% vào quý 3 và quý 4, chắc chắn trước đó vài tháng ban lãnh đạo NMLD Dung Quất đã phải có sự chuẩn bị để bổ sung kế hoạch nhập khẩu nguyên liệu thô (dầu thô trong nước không đáp ứng đủ), tăng nhu cầu ngoại tệ nhập khẩu…

Nhà máy Dung Quất nay lại đạt sản lượng vượt kế hoạch trong khi nhu cầu tiêu thụ thực tế lại tăng thấp, nên nếu các đầu mối kinh doanh xăng dầu nhập về đủ theo hợp đồng đã ký với bên ngoài là đã thừa đủ đáp ứng trong nước.

Theo thứ trưởng Nguyễn Cẩm Tú, quanh chuyện này còn rất nhiều điều đáng nói như sản phẩm dầu madút của Dung Quất cũng còn chưa đạt một số chỉ tiêu chất lượng, nhiên liệu bay Z A1 thì nhà quản lý còn chưa làm đủ thủ tục đăng ký để tiêu thụ nội địa (dù Vietnam Airlines tuyên bố sẽ ưu tiên mua, sử dụng). Trong khi đó, PVN lại chỉ định tổng công ty Dầu Việt Nam (PV Oil), một công ty con của mình bao tiêu sản phẩm với mức hoa hồng tốt hơn, nên dù hiện nay đã có 9/11 công ty đầu mối kinh doanh xăng dầu mua xăng dầu của nhà máy Dung Quất nhưng thực tế, các công ty này không mặn mà với việc giúp nhà máy này tiêu thụ nhiều hơn, giải quyết số hàng tồn kho.

Lãnh đạo bộ Công thương đã triệu tập lãnh đạo các cục, vụ liên quan, lãnh đạo PVN, các công ty nhập khẩu xăng dầu để bàn cách giải phóng hàng tồn của NMLD Dung Quất. Với những mệnh lệnh rõ ràng như tổng công ty Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex) phải nâng mức tiêu thụ xăng dầu Dung Quất lên gấp đôi, các công ty xăng dầu khác cũng phải tăng lượng mua…nhưng với các doanh nghiệp này, có chấp hành cũng là chuyện gượng ép. Bà Đàm Thị Huyền, phó tổng giám đốc Petrolimex cho biết, nếu phải huỷ hợp đồng với đối tác xăng dầu bên ngoài để mua xăng dầu của Dung Quất sẽ gây thiệt hại lớn. Nhưng vấn đề lớn nữa, theo bà Huyền, không đơn giản chỉ là mua, để giải phóng kho, chỗ chứa cho NMLD Dung Quất mà tìm phương án tiêu thụ số sản phẩm mua từ nhà máy này cũng là một vấn đề khó.

Tuy nhiên, dù có khó thế nào, các nhà quản lý của bộ Công thương, tập đoàn PVN vẫn phải tìm cách giải quyết ổn thoả. Bởi đây là một công trình quan trọng hàng đầu của quốc gia nhằm sản xuất, cung ứng các sản phẩm xăng, dầu thay thế một phần nhập khẩu. Có thể hình dung, nếu nhà máy này vận hành tốt, cung ứng sản phẩm đảm bảo chất lượng ra thị trường sẽ giúp các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu, các hàng hãng không như Vietnam Airlines giảm sức ép huy động ngoại tệ. Hơn nữa, còn giúp giảm nhập siêu, cân bằng cán cân thanh toán quốc tế của Việt Nam. Nhưng để xảy ra tình trạng sản phẩm bị tồn ứ lớn như vậy quả là điều rất bất thường. Nó cho thấy, chủ đầu tư – tập đoàn PVN chưa có sự chuẩn bị kỹ về việc tìm các đầu mối, kênh tiêu thụ sản phẩm cho nhà máy. Nếu tình trạng này kéo dài, người ta sẽ càng có cơ sở để để lo ngại rằng, NMLD Dung Quất là một khoản đầu tư lớn (tổng vốn 3 tỉ USD) nhưng kém hiệu quả của ngân sách.

Mạnh Quân