Bộ Tài
chính vừa có công văn cho phép doanh nghiệp được tự quyết định giá bán
lẻ xăng dầu theo tinh thần Nghị định 84, sau nhiều tháng can thiệp vào
giá bán xăng dầu bằng mệnh lệnh hành chính. Quyết định này một lần nữa
cho thấy cơ chế điều hành giá xăng dầu đang có những bất ổn.
Người dân mệt mỏi với sự bất ổn của giá xăng dầu.
Thị trường ngược
Chỉ
sau gần 3 tháng Nghị định 84 có hiệu lực (ngày 15-12-2009), liên bộ Tài
chính - Công Thương đã có văn bản yêu cầu doanh nghiệp không được tăng
giá xăng để kiềm chế lạm phát. Để bù đắp một phần cho khoản lỗ có thể
phát sinh do không được tăng giá, Bộ Tài chính cho xả quỹ bình ổn đối
với mặt hàng xăng và dầu. Sự can thiệp này khiến dư luận đặt câu hỏi về sự nhất quán trong Nghị định 84 về kinh doanh xăng dầu theo giá thị trường.
Lý
giải điều này, Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Cẩm Tú khẳng định theo
Nghị định 84, doanh nghiệp có một phần quyền quyết định giá xăng dầu.
Nói Nhà nước trao quyền quyết định giá xăng dầu cho doanh nghiệp là hoàn
toàn chưa chính xác. Khi giá thị trường có thể tác động tới các chỉ
tiêu kinh tế-xã hội, Chính phủ có quyền điều tiết việc tăng, giảm giá
của doanh nghiệp.
TS
Nguyễn Minh Phong, Viện Nghiên cứu Kinh tế Xã hội Hà Nội, cho rằng giá
xăng dầu đang thực hiện theo quy chế thị trường ngược. Lẽ ra, phải tự do
hóa về thị trường cung cấp, cho phép được nhập khẩu và buôn bán tự do
mới tiến đến cho doanh nghiệp tự định giá bán lẻ. Nhưng đến nay, thị
trường cung cấp xăng dầu vẫn chỉ là các doanh nghiệp Nhà nước hoặc công
ty cổ phần lớn do Nhà nước chỉ định nhập khẩu nên vẫn là độc quyền Nhà
nước về phân phối xăng dầu, nhất là bán buôn. Chưa có thị trường đúng
nghĩa về xăng dầu, nếu cho doanh nghiệp tự định giá hoàn toàn thì vô
hình trung sẽ gây hại cho nền kinh tế và chỉ lợi cho doanh nghiệp chiếm
thị phần chi phối.
Nhà nước can thiệp quá sâu
Chính
cách thực hiện thị trường ngược khiến Nhà nước đôi khi can thiệp quá
sâu vào hoạt động của doanh nghiệp. Ông Vương Đình Dũng, Phó Tổng Giám
đốc Tổng Công ty Xăng dầu VN (Petrolimex), cho biết cơ chế thị trường
theo Nghị định 84 chỉ được vận hành trong khoảng hơn một tháng (tháng 1
và tháng 2), còn lại từ đầu năm đến nay, giá xăng dầu gần như do Nhà
nước điều hành hoàn toàn. Có nhiều cơ quan chỉ đạo giá xăng nhưng hậu
quả cuối cùng do doanh nghiệp hứng chịu. Mục tiêu ổn định kinh tế vĩ mô,
kiềm chế lạm phát là cần thiết nhưng đã là doanh nghiệp phải kinh doanh
có lợi nhuận. Ông Dũng nhận xét đã có sự lạm dụng biện pháp hành chính
trong cơ chế điều hành giá xăng dầu và điều hành theo áp lực dư luận. Lẽ
ra trước sự tăng, giảm giá của doanh nghiệp, nếu đối chiếu với các quy
định pháp luật hiện hành thấy có vi phạm thì phạt bằng chế tài chứ không
phải liên tiếp can thiệp bằng các biện pháp hành chính.
Cùng quan điểm này, ông Vương Đình Dung, Tổng Giám đốc Tổng Công ty Xăng dầu Quân đội, cho rằng sai lầm lớn nhất trong
cơ chế điều hành giá xăng dầu là đặt ra quá nhiều mục tiêu một lúc: Ổn
định giá, ổn định thị trường và bảo đảm nguồn thu. Do đó, các chính sách
ban hành ra đều không có tính khả thi.
|
Không thực hiện đầy đủ các văn bản
Có
3 văn bản mang tính quyết định đối với việc hình thành cơ chế điều hành
giá xăng dầu theo thị trường. Đó là Quyết định 187/2003/QĐ-TTg cho phép
doanh nghiệp đầu mối nhập khẩu được quyền tự quyết định giá trong phạm
vi ± 10% giá định hướng do Bộ Tài chính quyết định đối với giá xăng và ±
5% đối với giá dầu. Nghị định 55/2007/NĐ-CP cho phép doanh nghiệp được
tự quyết định giá bán và Nhà nước chấm dứt bù lỗ. Cuối năm 2009, Chính
phủ tiếp tục ra Nghị định 84 với chủ trương thị trường hóa xăng
dầu ở mức cao nhất, có sự định hướng của Nhà nước. Doanh nghiệp được
quyền tự quyết tăng giá ở mức dưới 7%. Tuy nhiên, cả 3 văn bản nói trên
đều không được thực hiện đầy đủ.
|