Những hành vi “buôn gian bán lận” xăng dầu đang ngày càng nghiêm trọng và gây bức xúc trong dư luận. Ông có thể cho biết, qua công tác thanh tra kiểm tra đã “bóc mẽ” thêm những thủ đoạn mới nào của gian thương ?

Thực ra chúng ta thấy những hình thức quy về hành vi xử lý không hề mới bởi vì các hành vi chúng ta đều căn cứ vào các quy định pháp luật đã có từ trước để xử lý như: quy định vi phạm về đo lường, vi phạm về sai số của phương tiện đo, vi phạm về thay đổi tình trạng kỹ thuật của phương tiện đo... Thế nhưng, phải thừa nhận các hành vi gian lận ngày càng tinh vi hơn. Năm 2008, chúng ta đề cập rất nhiều đến các hành vi như mắc các chip và bo mạch điện tử để gian lận, hiện nay hành vi này vẫn còn rất nhiều, rải rác ở các tỉnh từ bắc, trung, nam.

Nhưng trước đây chúng ta thấy, các bo mạch còn để lòng thòng, khi mở ra kiểm tra sẽ dễ dàng nhìn thấy và có thể giật đứt các bo mạch đó ra ngoài, song hiện họ đã nghiên cứu lắp đặt tận vào trong bộ phận vi xử lý. Đa số các nhà sản xuất thiết bị, đều đã mã khóa các chương trình nhưng với trình độ tin học rất cao chúng đã có thể bẻ khóa, thay đổi chương trình bằng một chương trình không chuẩn. Quy trình không chuẩn thường có hai quy trình: chỉ cần ngắt điện sẽ trở về quy trình chuẩn, hoặc ấn một mật mã nhất định để điều chỉnh lại sai số.

Những trường hợp này phát hiện cực kỳ khó khăn, chúng tôi đã phải theo dõi nhiều lần. Thậm chí, chúng tôi đã phải pháp lý một vấn đề bằng một thông tư quy định việc nếu anh tự động đóng ngắt mạch điện đột ngột trong quá trình đang kiểm tra, thì đấy cũng là hành vi can thiệp và phải bị xử lý.

Việc phát hiện gặp những khó khăn cản trở như trên nhưng chẳng lẽ chúng ta không đủ những chế tài và công cụ kiểm nghiệm để kiểm tra chất lượng xăng dầu?

Tất cả người tiêu dùng trong thời gian qua đều rất cảnh giác, tôi nghĩ rằng với những gian lận chủ yếu về đo lường, đa số người tiêu dùng đều có thể cảm nhận được. Hiện nay tất cả các cơ quan quản lý của chúng tôi ở địa phương đều có số thường trực hoặc đường dây nóng để tiếp nhận thông tin về các hành vi gian lận. Khi tiếp nhận, chúng tôi sẽ chỉ đạo người theo dõi và khi bắt được sẽ kiên quyết xử lý. Hiện nay biện pháp xử lý mạnh nhất là tước quyền sử dụng giấy chứng nhận kinh doanh hoặc tạm đình chỉ khu vực kinh doanh và tịch thu phương tiện đo.

Qua đợt thanh tra vừa qua, chúng tôi cũng rất chú ý đến vấn đề chất lượng. Nếu năm 2008, việc lấy mẫu kiểm tra chất lượng, chỉ có gần 100 mẫu trên toàn quốc, nhưng đợt thanh tra này có 836 mẫu (trung bình mỗi địa phương thử nghiệm chất lượng xấp xỉ 14 mẫu). Theo số liệu thống kê của các tổ chức thử nghiệm được chỉ định thì số mẫu được thử nghiệm qua 2 đợt ( đợt 1: tháng 1, 2, 3 và đợt 2: tháng 6, 7, 8) của năm 2012 là 1.329 mẫu. Điều này nói lên sự cố gắng của các cơ quan quản lý tại các địa phương trong triển khai hoạt động thanh tra diện rộng, vì kinh phí dành cho việc thử nghiệm 836 mẫu không nhỏ (xấp xỉ 3 tỷ đồng), trong khi kinh phí dành cho hoạt động thanh tra nói chung còn nhiều khó khăn.

Từ việc phân tích, kiểm nghiệm mẫu xăng dầu để đưa ra kết luận thanh tra cuối cùng, theo ông chất lượng xăng dầu liệu có phải là nguyên nhân chính của các vụ cháy, nổ phương tiện?

Chúng tôi cho rằng chất lượng xăng dầu chỉ là một trong những nguyên nhân gây cháy nổ, chứ không phải chỉ là một nguyên nhân duy nhất. Trong báo cáo chúng tôi đã đề cập, cả xăng và nhiên liệu diezen đều có vi phạm về chất lượng. Về xăng chủ yếu là vi phạm về trị số octan chiếm trên 90%, còn nhiên liệu diezen chủ yếu vi phạm về hàm lượng lưu huỳnh, điều này rất quan trọng. Chúng ta đang tập trung mũi nhọn đến xăng dầu vì nghĩ nó dễ bốc cháy nhưng thực sự ra thống kê cho thấy trong hơn 252 xe ô tô cháy, có trên 70% xe chạy bằng nhiên liệu diezen, chứ không chỉ là nhiên liệu xăng. Chính vì vậy chúng tôi cũng phải tăng cường kiểm soát cả nhiên liệu diezen, đặc biệt là hàm lượng lưu huỳnh. Hàm lượng này gây ảnh hưởng đến việc nóng máy, hỏng bầu lọc… dẫn đến những chuyện rò rỉ nhiên liệu gây cháy.

Tuy nhiên, với 252 chiếc xe ô tô trên 1,5 triệu xe ô tô trong cả nước, tức chiếm khoảng 1,67% số lượng xe, còn xe máy chỉ khoảng hơn 300 xe máy trên 34 triệu xe, tức khoảng 0,08% số lượng xe cháy. So với Mỹ vẫn rất thấp, mà Mỹ quản lý chất lượng xăng dầu không phải là kém. Trong năm 2011, Mỹ có hơn 100.000 xe cháy.

Báo chí đã phát hiện ra nhiều cơ sở có pha methanol vào xăng nhưng hiện nay trong tiêu chuẩn Việt Nam chưa đưa methanol trở thành một tiêu chí trong quản lý chất lượng xăng dầu. Vậy trong đợt thanh tra vừa qua, chúng ta có xét nghiệm methanol trong xăng không, thưa ông?

Trong hơn 1.329 mẫu, thì mẫu phát hiện chứa methanol không phải nhiều, con số phát hiện chỉ có 2 cái mẫu trên số mẫu kiểm định. Theo chỉ đạo, chúng tôi đang rà soát lại tiêu chuẩn kỹ thuật để có những chỉ tiêu tối thiểu đảm bảo an toàn phải có. Các chỉ tiêu của mình đi theo hướng phù hợp với tiêu chí của thế giới. Tôi khẳng định lại một trong những nguyên nhân gây ra cháy nổ không phải chỉ có liên quan đến chỉ số xăng dầu.

Trong thời gian tới Bộ sẽ có những hướng như thế nào để nâng cao việc quản lý chất lượng xăng dầu?

Thực tế cho thấy, đối với những lô hàng chính ngạch thì đều đã được kiểm soát. Chúng ta sợ nhất bây giờ, là hiện tượng không chính ngạch, tức là nhập lậu thì chắc chắn số lượng xăng ấy không qua kiểm soát, tuồn vào để pha với xăng chính ngạch. Cho nên, chúng tôi cho rằng phải quản lý từ đầu mối, nếu không khi thả ra các cửa hàng thì thực sự khó khăn. Bởi mỗi khi cần lấy một mẫu, đã mất 3 - 3,5 triệu đồng đi kiểm nghiệm, trong khi đó nếu lấy mẫu tràn lan kinh phí không cho phép. Với khoảng hơn 1.000 mẫu được kiểm nghiệm trong thời gian, thực sự là một nỗ lực rất lớn của ngành trong việc quan tâm đến quản lý chất lượng để đảm bảo ngăn chặn một trong những nguyên nhân mà chúng ta cho rằng cháy nổ.

Thời gian tới, để nâng cao việc quản lý chất lượng xăng dầu, chúng tôi sẽ rà soát lại tiêu chuẩn, đưa ra những chỉ tiêu cho hợp lý, để làm căn cứ quản lý về chất lượng. Thứ hai hoàn chỉnh cả những quy định của pháp luật để có thể quy định trách nhiệm rõ hơn của các bên, đặc biệt là gắn trách nhiệm của các thương nhân đầu mối trong việc kiểm soát chất lượng. Thứ 3, hoàn chỉnh các chế tài, chúng tôi đang sửa, nghiên cứu xây dựng nghị định mới thay thế Nghị định 54/2009/NĐ - CP, bởi qua quản lý từ năm 2009 đến nay bắt đầu xuất hiện nhiều bất cập, để giúp cho việc quản lý phù hợp hơn trong điều kiện mới.

Xin cảm ơn ông!