Bộ Tài chính vừa có văn bản đề xuất với Chính phủ hướng sửa đổi, bổ sung Nghị định 84 về kinh doanh xăng dầu. Quan điểm chủ yếu nhắm tới điều chỉnh công thức tính giá, kiểm soát chi hoa hồng đại lý cũng như việc trích lập quỹ bình ổn để sát với yêu cầu thực tế.

Bộ Tài chính đề xuất sửa đổi công thức tính giá cơ sở (giá thành xăng dầu sau khi tính toán các chi phí, lợi nhuận định mức cho doanh nghiệp). Theo đó, phần lợi nhuận định mức (hiện quy định tối đa là 300 đồng một lít, kg) sẽ được loại khỏi công thức tính giá cơ sở, giúp minh bạch tình hình lỗ lãi của doanh nghiệp.

Cùng với đó, Bộ Tài chính cũng sẽ nghiên cứu quy định tính giá cơ sở bình quân 10 ngày (thay cho 30 ngày hiện nay) để làm cơ sở điều chỉnh giá, đảm bảo phù hợp với diễn biến thị trường. Cách tích giá cũng sẽ được điều chỉnh phù hợp với quy định này cũng như tần suất điều chỉnh giá (10 ngày) và số ngày dự trữ lưu thông (30 ngày).

Đối với quỹ bình ổn giá, Bộ cho rằng đang bị phân tán ở doanh nghiệp nên việc kiểm soát số dư rất phức tạp, doanh nghiệp có thể tạm sử dụng nguồn tiền vào mục đích khác, tạo ra bất bình đẳng cho các đơn vị có quy mô quỹ khác nhau. Do vậy, hướng sửa đổi được đề xuất là trích lập ngay ở khâu nhập khẩu hay tại thời điểm bán ra cuối cùng. Quỹ sẽ được quản lý tập trung tại Kho bạc Nhà nước với cơ chế sử dụng hợp lý, tránh tình trạng xin - cho.

Bộ Tài chính cũng dự kiến nâng chi phí bán lẻ bình quân ở các địa bàn gần cảng nhập khẩu, nhà máy từ 600 đồng hiện hành lên 860 đồng một lít, kg. Các địa bàn khác, chi phí này được cộng thêm 2% giá bán lẻ mỗi mặt hàng xăng dầu. Tuy nhiên, mức chi hoa hồng của doanh nghiệp cho các đại lý, tổng đại lý không được vượt 50% chi phí này.

Quy định nêu trên, theo cơ quan quản lý, nhằm tránh tái diễn "cuộc đua hoa hồng", nhằm trành giành thị phần giữa các doanh nghiệp. Trước đó, kết quả kiểm tra sơ bộ của Bộ Tài chính tại 4 doanh nghiệp đầu mối trong năm 2011 cho thấy phần lớn các khoản lỗ mà các đơn vị này phải chịu đều do việc chi hoa hồng “vô tội vạ”. Có trường hợp mức chi hoa hồng quy định là 600 đồng đã bị đội lên tới 1.000 đồng mỗi lít, kg.

Yêu cầu sửa đổi quy định về cách tính toán giá xăng dầu đã được Chính phủ và Liên bộ Tài chính - Công Thương đặt ra từ lâu do Nghị định 84 (ra đời năm 2009) còn nhiều bất cập và chưa được thực hiện trọn vẹn, do nhu cầu bình ổn. Trong khi dư luận bức xúc vì giá tăng nhanh nhưng giảm chậm, bản thân doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu cũng kêu khó vì chưa được chủ động định đoạt giá bán lẻ theo tinh thần Nghị định 84. Hoa hồng cho các đại lý cũng thiếu kiểm soát, lúc chi cao để cạnh tranh giành đại lý, lúc chi thấp khiến đại lý lỗ nặng và phản ứng bằng cách ngừng bán gây bất ổn thị trường.

Tuy nhiên, trong nhiều cuộc trao đổi trước đó, lãnh đạo các cơ quan này đều cho biết việc sửa đổi là một quá trình phức tạp, lâu dài, đặc biệt là khi nghiên cứu áp dụng các quy định mới về thời gian tính giá bình quân, trích quỹ bình ổn cũng như chi phí kinh doanh, lợi nhuận định mức cho doanh nghiệp.