“Trước thời điểm giá xăng dầu giảm lần gần đây nhất, theo số liệu cập nhật của Hải quan và tính toán trên cơ sở giá bán lẻ của Petrolimex, ngoài 100 đồng/lít lãi định mức, các doanh nghiệp xăng dầu còn lãi khoảng 780 đồng/lít xăng dầu. Tôi đã trực tiếp gọi anh Bảo lên hỏi rằng: Có giảm được không? anh Bảo nói giảm được”.

Đang lỗ vẫn có thể giảm giá?

Thông tin khá bất ngờ đó được Bộ trưởng Bộ Tài chính Vương Đình Huệ cho biết tại buổi hội thảo “Cơ chế điều hành giá xăng dầu” do cơ quan này tổ chức ngày 20/9. Càng bất ngờ hơn, cũng tại buổi hội thảo trên, ông Bùi Ngọc Bảo, Chủ tịch Hội đồng Quản trị kiêm Tổng giám đốc Tổng công ty Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex) lại cho hay, tính từ đầu năm đến nay, doanh nghiệp này đã lỗ khoảng 2.000 tỷ đồng.

Như vậy, có thể thấy rằng, với hai thông tin được lãnh đạo (một của cơ quan quản lý, một là doanh nghiệp), có thể thấy rằng, dường như đang có sự mâu thuẫn, thậm chí là “bí ẩn” từ những con số nói trên. Bởi lẽ, xưa nay ai cũng biết rằng, sẽ không bao giờ có chuyện giảm giá đối với mặt hàng xăng dầu, nếu doanh nghiệp đang lỗ.

Bên cạnh đó, điều khiến các nhà khoa học, chuyên gia kinh tế không khỏi bất ngờ tại buổi hội thảo nói trên, chính là sự bất đồng về quan điểm điều hành, quản lý giá xăng dầu giữa lãnh đạo Bộ Tài chính và Bộ Công Thương, trong khi đây là hai cơ quan được Chính phủ giao nhiệm vụ “kiểm soát và bình ổn giá xăng dầu”.

Theo Bộ trưởng Vương Đình Huệ, kinh doanh xăng dầu cần phải minh bạch trên cơ sở về chính sách, thông tin. Minh bạch về chính sách là trách nhiệm của  nhà nước và chúng ta phải đối xử với nhau thật công bằng, ai vi phạm phải thẳng thắn xử lý, thì công luận mới biết có minh bạch hay không minh bạch.

“Khi vừa mới nhận quyết định về bộ, lại gặp đúng lúc nhiều sức ép giảm giá xăng dầu nhưng phải sau gần 20 ngày tôi mới có quyết định giảm giá được. Chúng tôi đã căn cứ vào rất nhiều dữ liệu mới có được quyết định này và quyết định đó hoàn toàn đúng đắn, tôi sẽ chịu trách nhiệm cá nhân về quyết định này mặc dù quyết định này được thông qua tập thể Bộ Tài chính và Bộ Công Thương”, ông Huệ nói.

Cũng theo ông Huệ, dù trong hoàn cảnh nào, đã là các doanh nghiệp nhà nước, các đầu mối xăng dầu vẫn phải đảm bảo dự trữ và lưu thông xăng dầu bình thường theo quy định, đáp ứng đủ nhu cầu của người tiêu dùng. Nhà nước và người dân sẵn sàng chia sẻ, bù đắp các thiệt hại của doanh nghiệp nếu những vấn đề đó là do khách quan gây ra.

Tuy nhiên, ông Huệ khẳng định, nhà nước sẽ không chấp nhận bất kỳ một khoản chi phí nào do doanh nghiệp gây ra, nên chuyện cứ suốt ngày kêu lỗ nhưng không giải thích được vì sao lỗ, lỗ ở khâu nào thì sẽ không được chấp thuận giải quyết.

“Tôi khẳng định, đến thời điểm giảm giá vừa rồi, chưa thấy một văn bản nào của 11 đầu mối nhập khẩu xăng dầu về việc họ sẽ bỏ việc cung cấp xăng dầu cho thị trường cả. Còn nếu anh nào không tham gia cuộc chơi này thì nhà nước cũng sẵn sàng chấp nhận cho thôi. Không thể đưa lý do nọ, lý do kia để bỏ nhiệm vụ đó được”, ông Huệ cho hay.

"Petrolimex, nếu không làm được chúng tôi sẵn sàng cho giải tán"

Đáp lại những quan điểm của lãnh đạo Bộ Tài chính, đại diện một số doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu cho hay, cách điều hành của Bộ Tài chính hiện nay là nguyên nhân khiến doanh nghiệp lâm vào cảnh thua lỗ.

Theo ông Bùi Ngọc Bảo, từ năm 2006 đến nay, doanh nghiệp luôn trong trạng thái lỗ trường kỳ. Tính tới tháng 8, Petrolimex lỗ 1.800 tỷ đồng. Dự kiến trong tháng 9 khoản lỗ của công ty ước khoảng 200 tỷ đồng, nâng tổng số lỗ trong 9 tháng đầu năm lên 2.000 tỷ đồng.

Trong khi đó, Tổng giám đốc Tổng công ty Dầu (PV Oil)  Lê Xuân Trình khẳng định, các khoản lỗ này không phải do doanh nghiệp tạo ra mà do cơ chế. Do đó, vị này đề xuất nên "thả" giá xăng, dầu theo thị trường giống như một số mặt hàng khác, có lên có xuống sẽ khiến dư luận đỡ hiểu nhầm hơn.

Không chỉ các doanh nghiệp lên tiếng phản đối cách điều hành giá xăng dầu của Bộ Tài chính, Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Cẩm Tú cũng cho rằng, cách điều hành giá bán lẻ xăng dầu của Việt Nam trong thời gian qua mang tính “nửa vời và chẳng giống ai, không hẳn là bao cấp cũng chẳng thị trường”. Theo ông Tú, mấu chốt vấn đề nằm ở chỗ Bộ Tài chính không xác định rõ mục tiêu là đảm bảo an ninh năng lượng hay bao cấp cho dân.

“Chúng ta đang điều hành giá xăng theo kiểu “sống chết mặc bay, thích dùng tay chân hơn là dùng cái đầu. Do đó, trong một thời gian dài, Bộ Tài chính điều hành giá xăng theo kiểu dư luận tới đâu, điều hành tới đó. Các mục tiêu cân đối cung cầu, hệ thống ra sao, doanh nghiệp lỗ lãi thế nào, xuất lậu ra sao đều bị bỏ qua”, ông Tú nói.

Không những thế, theo ông Tú, trước đây Bộ Tài chính hứa bù lỗ cho doanh nghiệp, rốt cuộc đều thất hứa, trong khi vẫn yêu cầu họ phải đảm bảo đủ nguồn cung.

Theo ông Tú, chính cách điều hành kể trên đã dẫn đến hậu quả là cơ quan quản lý bất lực trước doanh nghiệp. Nếu giá không theo thị trường, không giải quyết các khoản lỗ cho doanh nghiệp thì sẽ dẫn đến các nguy cơ vỡ hệ thống, đứt nguồn cung... Vì vậy, việc tăng giá từng bước cần phải thực hiện.

“Phản pháo” lại những quan điểm trên, Bộ trưởng Vương Đình Huệ cho rằng, xăng dầu chưa thể thả nổi theo thị trường vì vẫn còn tồn tại độc quyền. Ba doanh nghiệp đang chiếm trên 90% thị phần trong đó có Petrolimex (trên 60%) và PV Oil. Nếu 3 doanh nghiệp này “đi đêm” với nhau thì doanh nghiệp khác chết, người tiêu dùng sẽ chịu thiệt.

“Bộ Tài chính không bỏ qua doanh nghiệp nào cả. Nếu cách điều hành của chúng tôi gây thiệt hại cho doanh nghiệp chúng tôi chịu trách nhiệm và bồi thường. Nếu doanh nghiệp nào không làm được thì rút lui. Kể cả Petrolimex, nếu không làm được chúng tôi sẵn sàng cho giải tán để lập tổng công ty khác. Nhà nước không dọa ai và cũng không ai dọa được nhà nước”, ông Huệ quả quyết.

Chính vì vậy, trên cơ sở đặt mục tiêu kiềm chế lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô lên trên hết, Bộ trưởng Vương Đình Huệ khẳng định, từ nay đến cuối năm sẽ không có chuyện tăng giá bán lẻ xăng dầu, thay vào đó nhà nước sẽ áp dụng các biện pháp bình ổn, thậm chí nhà nước sẽ bù lỗ nếu vì lý do khách quan.