Nếu bỏ trạm thu phí nộp ngân sách theo phương án 2 thì ngoài phí BTĐB, người sử dụng ôtô vẫn phải nộp phí cho công trình BOT - Ảnh: M.Đức

Theo phương án này, việc thu phí qua dầu diesel mà Tổng cục Đường bộ đề xuất trước đó bị loại bỏ để đảm bảo công bằng cho các đối tượng sử dụng dầu diesel ngoài giao thông đường bộ. Phí BTĐB sẽ thu qua giá xăng 1.000 đồng/lít đối với cả ôtô, xe máy. Với ôtô phải đóng thêm phí theo đầu xe, trong đó ôtô sử dụng dầu diesel đóng phí cao gấp 1,5 lần so với xe chạy xăng. Như vậy loại ôtô chạy xăng phải đóng mức tối đa gần 13 triệu đồng/năm, xe sử dụng dầu diesel đóng gần 26 triệu đồng/năm.

Căn cứ nhu cầu kinh phí cho BTĐB hơn 12.000 tỉ đồng mỗi năm hiện nay, nếu thực hiện phương án 2, Bộ GTVT đề xuất hai kịch bản để các cơ quan liên quan xem xét thu phí.

Kịch bản 1 là thu phí sử dụng đường bộ trực tiếp từ đầu ôtô theo nhóm xe và ôtô sử dụng dầu diesel đóng phí cao hơn xe sử dụng xăng 1,5 lần (thu được 6.146 tỉ đồng/năm); thu phí sử dụng đường bộ qua giá xăng dầu được tiêu thụ trên cả nước với mức thu 1.000 đồng/lít (thu được 2.971 tỉ đồng/năm); ngân sách nhà nước cấp bổ sung 3.083 tỉ đồng để đủ nhu cầu vốn BTĐB.

Với kịch bản 2, ngoài thu phí theo đầu phương tiện như phương án 1, ngân sách nhà nước sẽ cấp bổ sung cho quỹ BTĐB 6.054 tỉ đồng/năm bằng nguồn từ thuế nhập khẩu xăng dầu, ấn định 1.000 đồng/lít. Bên cạnh đó sẽ cấp ngân sách trung ương cho quỹ trung ương (1.868 tỉ đồng/năm), ngân sách các tỉnh thành cấp cho quỹ địa phương (1.397 tỉ đồng/năm).

Nếu thực hiện phương án 2, Bộ GTVT đề nghị xóa bỏ ngay các trạm thu phí nộp ngân sách nhà nước (15 trạm), các trạm thu để trả nợ vay (4 trạm) và xóa bỏ 6 trạm đã bán quyền thu phí khi hết hợp đồng. Chi phí để xóa bỏ, sắp xếp lao động ở các trạm thu phí này cần 150 tỉ đồng. Riêng 30 trạm BOT hiện nay vẫn tiếp tục thu hoàn vốn cho nhà đầu tư theo thời hạn hợp đồng.

Theo Bộ GTVT, phương án 2 sẽ đảm bảo thu đúng đối tượng chịu phí BTĐB, các ngành, lĩnh vực sử dụng dầu diesel không tham gia giao thông đường bộ không phải đóng phí, khắc phục tình trạng thất thu đối với người sử dụng môtô, xe máy do đã nộp phí qua giá xăng. Bộ GTVT cũng cho rằng thực hiện phương án 2 thì có 5% tổng lượng xăng thông thường mà những người sử dụng không cho giao thông đường bộ như dùng cho máy phun sơn, bơm nước loại nhỏ, máy cắt cỏ... vẫn phải chịu một khoản phí BTĐB, tuy nhiên tác động tiêu cực không lớn so với hiệu quả của phương án này.

Lý giải về mức thu đầu xe sử dụng dầu diesel cao hơn xe sử dụng xăng 1,5 lần, một lãnh đạo Tổng cục Đường bộ cho biết hiện nay phần lớn xe tải nặng, xe khách loại lớn đều sử dụng dầu diesel. Nhiên liệu này giá rẻ hơn xăng nhưng tạo năng lượng lớn, tiêu hao ít và mang lại hiệu quả kinh tế trong vận tải cao hơn xe sử dụng xăng. Vì vậy, nên áp dụng mức thu theo đầu xe sử dụng dầu diesel cao hơn xe chạy xăng là hợp lý.

Thêm hai phương án để xem xét

Trong dự thảo, Bộ GTVT cũng đưa ra hai phương án khác tạo nguồn thu cho quỹ BTĐB gồm: thu trực tiếp từ đầu phương tiện, thu gián tiếp qua giá xăng, dầu diesel, ngân sách nhà nước cấp bổ sung (phương án 1) và thu trực tiếp theo đầu phương tiện, kết hợp ngân sách nhà nước cấp bổ sung (phương án 3).

Theo phương án 1, ngoài việc thu theo đầu ôtô với mức khoảng 100 đồng/km, sẽ thu theo đầu xe với môtô, xe máy với mức 80.000 đồng/năm với xe máy, môtô theo ba mức 100.000-120.000-150.000 đồng theo dung tích xilanh. Đồng thời thu qua giá xăng 1.000 đồng/lít, qua dầu diesel 170 đồng/lít và tiếp tục duy trì các trạm thu phí đường bộ.

Phương án 3 là thu trực tiếp từ đầu phương tiện cơ giới đường bộ gấp 1,5 lần so với phương án 1; số thu từ môtô, xe máy của địa phương nào thì cấp trực tiếp cho quỹ BTĐB của địa phương đó, số thu trực tiếp từ đầu ôtô sẽ cấp cho quỹ BTĐB trung ương để điều tiết, phân bổ; ngân sách nhà nước cấp bổ sung 3.220 tỉ đồng.

Mức thu phí dự thảo theo phương án 2