Tác động trực tiếp của điều chỉnh giá
Kể từ ngày 24-2-2011 các mặt hàng xăng, dầu diesel, dầu ma-zút đều được điều chỉnh tăng mạnh nhất từ trước đến nay. Giá bán lẻ các loại xăng tăng 2.900 đồng/lít; diesel tăng 3.550 đồng/lít, dầu hỏa tăng 3.100 đồng/lít; dầu ma-zút tăng 2.110 đồng/lít. Do tỷ trọng sử dụng xăng trong các ngành khá cao nên ảnh hưởng trực tiếp làm tăng giá sản xuất khoảng 0,88% và chỉ số giá tiêu dùng (CPI) tăng khoảng 0,9%.
Khi các ngành sử dụng các sản phẩm đã tăng giá làm chi phí đầu vào thì ảnh hưởng về giá của chu kỳ sản xuất tiếp theo về giá sản xuất bình quân cho cả nền kinh tế vào khoảng 2,59% và ảnh hưởng đến CPI vào khoảng 2,7%. Ngành kinh tế bị ảnh hưởng nhiều nhất là vận tải đường bộ (8%), vận tải đường thủy khoảng 7%, vận tải hàng không 6,5%; các ngành đánh bắt thủy hải sản và các ngành khai thác cũng bị ảnh hưởng lớn, khoảng 6-7%.
Nếu tính tổng hợp cả việc tăng giá điện 15,28% từ ngày 1-3 thì ảnh hưởng trực tiếp về giá sản xuất tăng khoảng 1,14%, CPI khoảng 1,2% và ảnh hưởng lan tỏa cho chu kỳ sản xuất sau là 3,1% và chỉ số giá CPI sẽ vào khoảng 3,3%.
Các vấn đề liên quan về ổn định kinh tế vĩ mô
Dù chưa chịu ảnh hưởng trực tiếp của việc tăng giá điện, xăng dầu, thì CPI hai tháng đầu năm đã tăng 3,87% so với tháng 12-2010. Chỉ số CPI tăng một phần do việc điều chỉnh tỷ giá đô la Mỹ, nhưng cơ bản là do những yếu kém từ lâu của nền kinh tế như hiệu quả đầu tư (đặc biệt là đầu tư công) rất thấp, cũng như tình trạng bội chi ngân sách, thâm hụt thương mại...
Nếu xét về khả năng tích lũy từ nội bộ nền kinh tế, qua tính toán từ chỉ tiêu để dành (saving) có thể thấy năng lực đầu tư từ nội bộ nền kinh tế ngày càng giảm. Nếu năm 2006 tỷ lệ để dành trên GDP là khoảng 36% thì đến năm 2010 tỷ lệ này giảm xuống còn 29,5% (mặc dù năm 2010 là năm có lượng kiều hối cao nhất trong 10 năm gần đây). Trong khi đó, tỷ lệ đầu tư trên GDP luôn cao trên 40%.
Như vậy có thể thấy Chính phủ nên nhấn mạnh đến cả các vấn đề trung, dài hạn liên quan đến tái cấu trúc nền kinh tế như nâng cao hiệu quả đầu tư, quản lý và điều chỉnh các hoạt động chi trả sở hữu (nhất là với khu vực có vốn đầu tư trực tiếp từ nước ngoài-FDI) như là một trong những giải pháp nhằm ổn định vĩ mô. Ngoài ra, cùng với quyết định tăng giá điện, xăng, dầu… cần thực hiện đồng bộ hơn nữa các giải pháp khác như cắt giảm chi tiêu công (trong đó có đầu tư công), giảm bội chi ngân sách, giảm thâm hụt thương mại, và tiến hành các giải pháp cải cách doanh nghiệp nhà nước... mà Chính phủ đã ban hành.
Cần lượng định những tác động đan xen của các chính sách mới
Một khi những nguyên nhân kể trên chưa được giải quyết căn bản mà đã dồn dập thực hiện tăng giá xăng, dầu, điện… ở mức cao sẽ dẫn tới những tác động cộng hưởng có thể làm CPI trong tháng 3 hoặc tháng 4 lên đến 3-4%, sau đó chậm lại nếu không có các tác động mới. Như vậy mặt bằng giá mới (trong đó có CPI) sẽ còn tiếp tục thay đổi thêm một số tháng nữa do tác động lan tỏa của giá năng lượng tăng, cộng với giá hàng nhập khẩu cũng tăng...
Cũng có thể tính đến cả một số khả năng tác động trước mắt của chính sách mới đối với tăng trưởng. Với giả thiết thu nhập của người dân không đổi, khi tăng giá điện, xăng, dầu… sẽ dẫn đến các hành vi tiêu dùng của người dân theo ba kịch bản: Một là người dân vẫn phải tiêu dùng với mức độ như vậy và phải giảm phần để dành lại; hai là người dân phải giảm bớt chi tiêu các sản phẩm khác để bù vào cho chi tiêu về điện, xăng dầu; và ba là người dân sẽ giảm mức chi tiêu về điện, xăng dầu khi những sản phẩm này tăng giá. Cả ba kịch bản sẽ dẫn tới GDP có thể giảm từ 1-1,79 điểm phần trăm. Tuy nhiên, nếu thực hiện kiên quyết, đồng bộ và nhịp nhàng các giải pháp như Nghị quyết 11-CP ngày 24-2 đề ra thì tình hình có thể sẽ sáng sủa hơn trong những tháng cuối năm và những năm tiếp theo.