Chiều ngày 20-12, tại buổi giao lưu trực tuyến về minh bạch giá xăng dầu do Cổng thông tin điện tử Chính phủ tổ chức, nhiều ý kiến cho rằng: trong khi Petrolimex đang có vị trí thống lĩnh thị trường trong kinh doanh xăng dầu, việc giao quyền cho doanh nghiệp (DN) tự quyết định giá là đi ngược với nguyên lý quản lý; khó có cơ hội giảm giá xăng dầu trong nước khi giá thế giới giảm, ngược lại, giá trong nước tăng ngay khi giá thế giới vừa tăng...

Người đứng đầu Petrolimex, ông Bùi Ngọc Bảo khẳng định trong công thức giá của Nghị định 84 quy định rất minh bạch, cấu thành yếu tố giá thì trong đó có vấn đề về thuế, tỷ giá, giá quốc tế. Ba dữ kiện này cùng "chạy” rõ ràng ảnh hưởng đến giá cuối cùng. Ông nói, trong suốt một thời gian dài việc tổ chức vận hành thuế thiên về bình ổn giá, nghĩa là giá thế giới cao thì điều chỉnh hạ thuế, để giá bán thấp, thậm chí nhiều thời điểm về bằng 0%. Giá bán sẽ không theo xu thế thế giới. Trong 6 tháng đầu năm 2012, giá thuế gần như về mức 0%. Tất yếu đến nay khi  giá xăng dầu thế giới hạ thì phải điều chỉnh thuế xuất nhập khẩu tăng. Điều này làm cơ hội hạ giá của chúng ta không còn, dẫn đến "bức xúc của dư luận là có lý do”.  Do vậy, khi nhìn cả chu trình dài sẽ khiến cho giá không minh bạch. "Tôi nhấn mạnh bất cập chính là do chính sách thuế” – ông Bảo nói.

Nhạy cảm về vấn đề thuế, thứ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Cẩm Tú, cho biết: năm 2009 khi ban hành Nghị định 84, tình hình kinh tế thế giới khó khăn, giá xăng dầu chủ yếu tăng, chỉ giảm cục bộ. Chính phủ chỉ đạo trong công tác điều hành giá xăng đảm bảo ưu tiên lợi ích số 1 là người dân, thứ hai là DN, thứ ba là Nhà nước. Lợi ích người dân thể hiện ở giá, của DN ở chỗ ít nhất hòa vốn, của Nhà nước ở thuế. "Những ai cho rằng giá xăng dầu không minh bạch, xin dành 1 giây đồng hồ, giở bất cứ một tờ thị trường nào ban hành vào bất cứ ngày nào, trong đó đều công bố rõ giá cơ sở của xăng dầu vào đúng ngày hôm đó, theo đúng công thức của Bộ Tài chính. "Không thể nói là không minh bạch” – Thứ trưởng Tú khẳng định.

Đứng ở vị trí là cơ quan điều hành giá, Phó Cục trưởng Cục Quản lý giá Nguyễn Anh Tuấn trần tình thêm: "Chúng tôi cho rằng cơ chế giá này rất công khai, minh bạch. Về công khai, Nhà nước đã ban hành cơ chế rõ ràng, Chính phủ đã ban hành Nghị định 84, các bộ, ngành ban hành Thông tư hướng dẫn, như Bộ Tài chính ban hành Thông tư 234 quy định cụ thể về cấu thành giá, quỹ bình ổn giá... Thứ hai, mỗi lần điều hành giá, chúng tôi đều họp báo thông tin về cách tính giá, điều hành giá, về các công cụ điều tiết, giải thích cụ thể tại sao. Thứ ba, kết quả thanh tra kiểm tra đều được công khai qua báo chí. Về minh bạch, chúng tôi đều thông báo rõ ràng các chi phí cấu thành giá”. 

Và để giải quyết những bức xúc về giá xăng, ông Bùi Ngọc Bảo đề xuất nên ban hành mức thuế tuyệt đối có yêu cầu theo về tỷ lệ. Tùy từng giai đoạn, kế hoạch và áp dụng theo tỷ lệ % khác nhau phù hợp yêu cầu ngân sách, từ đó tính toán mức giá bán cho người dùng trong vòng 6 tháng hay 1 năm. Phải xác định mục tiêu thuế là để thu ngân sách hay là công cụ điều tiết giá.

Riêng vấn đề rà soát và sửa đổi Nghị định 84, ông Nguyễn Anh Tuấn cho biết sẽ trình Chính phủ trong tháng 12 này rút ngắn chu kì tính giá cơ sở còn 15 ngày "để không bị lỗi thời so với tín hiệu của thị trường thế giới”. Theo ông Tuấn, vừa qua có lúc giá xăng dầu thế giới giảm nhưng ta chưa giảm khiến dư luận bức xức, song "theo Nghị định 84 thì cách tính giá cơ sở phải đủ chu kì bình quân 30 ngày, mà lúc ấy do chưa đủ 30 ngày nên không thể giảm giá”, ông Tuấn giải thích. Do vậy, "Bộ Tài chính sẽ xem xét kiến nghị sửa đổi Nghị định 84 thì rút ngắn chu kỳ tính giá cơ sở, còn 10 ngày hoặc 15 ngày để không lạc hậu so với tín hiệu của thị trường và cũng phù hợp với quy định DN được điều chỉnh tăng hai lần cách nhau tối thiểu 10 ngày hoặc điều chỉnh giảm tối đa cách nhau 10 ngày. Tuy nhiên Bộ Tài chính thấy 15 ngày là hợp lí”.

Thứ trưởng Nguyễn Cẩm Tú bổ sung, khi tính trung bình một giai đoạn, nếu giai đoạn càng dài thì số trung bình càng cao, càng thể hiện tính định hướng và bỏ qua giao động bất thường. Bộ Công thương quan tâm nhất là vấn đề đảm bảo nguồn cung, dự trữ khi thị trường bất ổn, hệ thống cung ứng. Chúng ta yêu cầu dự trữ hàng bình ổn 30 ngày nhưng không thể điều hành giá theo 10 ngày được. Vậy chúng ta chỉ có hai cách, giảm dự trữ 15 ngày và điều hành giá trong 15 ngày.

Theo ông Tú, điều hành phải tính làm sao để mọi người đều có thể dễ dàng mua được xăng dầu và sau đó, tính tới giá cả hợp lý. Đây là phương trình nhiều ẩn số chứ không phải chỉ để giải quyết một vấn đề.