Trước đó, các cơ quan chức năng của Bộ GTVT cũng đã nhiều lần xây dựng dự thảo trình Chính phủ thông qua nhưng đều không thành.

Ba phương án

Theo đó, Tổng Cục Đường bộ đưa ra 3 phương án để thu đủ 12.200 tỷ đồng cho Quỹ Bảo trì đường bộ mỗi năm. Cụ thể, phương án 1, thu trực tiếp trên đầu phương tiện ôtô, xe máy; từ ngân sách nhà nước cấp gián tiếp qua tỉ lệ % trên giá xăng, dầu diesel và cấp trực tiếp bổ sung cho đủ nhu cầu vốn bảo trì đường bộ.

Phương án 1, thu trực tiếp trên đầu phương tiện ôtô, xe máy, thu từ ngân sách nhà nước cấp gián tiếp qua tỉ lệ % trên giá xăng, dầu diesel và cấp trực tiếp bổ sung cho đủ nhu cầu vốn bảo trì đường bộ.

Hiện cả nước có khoảng 1.256.000 xe ôtô đã được kiểm định (số liệu đăng kiểm tháng 10/2010) và trên 31 triệu xe môtô đang lưu hành. Với mức thu trực tiếp trên đầu 1 ôtô con khoảng 100 USD/năm, tương đương 180.000 đồng/tháng.

Chủ phương tiện sẽ trả theo tháng hoặc kỳ kiểm định của phương tiện, hoặc mua cho cả năm. Dự kiến sẽ thu được gần 4.500 tỷ đồng/năm phí trên đầu ô tô.

Trong khi đó, phí thu trực tiếp trên đầu phương tiện môtô, xe máy dự tính mỗi năm 80.000 đ/xe môtô dưới 100 cm3, 100.000 đồng/xe môtô 100-175cm3, 120.000 đồng/xe môtô trên 175 cm3. Dự kiến thu được 1.520 tỷ đồng/năm.

Với nguồn thu theo tỷ lệ % trên giá xăng dầu, mức đề xuất là 1.000 đồng/lít xăng và 170 đồng/lít diesel, mỗi năm sẽ thu được khoảng 4.936 tỷ đồng.

Theo tính toán, nhu cầu bảo trì đường bộ mỗi năm, ở thời điểm tháng 12/2010, cần tối thiểu 6.700 tỷ đồng cho hệ thống quốc lộ và 5.500 tỷ đồng cho đường địa phương. Như vậy, cùng với các nguồn thu nói trên, Ngân sách Nhà nước cần cấp 1.817 tỷ đồng/năm bổ sung trực tiếp cho Quỹ đáp ứng đủ nhu cầu hoạt động.

Phương án 2 gồm các khoản thu trực tiếp từ đầu phương tiện cơ giới đường bộ (chỉ thu với ôtô), thu từ ngân sách nhà nước cấp gián tiếp qua thuế nhập khẩu xăng, dầu diesel và cấp bổ sung trực tiếp cho đủ nhu cầu. Phương án này dự tính thu qua xăng dầu với mức phí đề xuất là 1.000 đồng/lít xăng thông thường, 330 đồng/lít dầu diesel.

Phương án 3 sẽ thu trực tiếp từ đầu phương tiện cơ giới đường bộ (cả ôtô và môtô) khoảng 5.987 tỉ đồng/năm và ngân sách nhà nước cấp bổ sung cho đủ hoạt động khoảng 6.213 tỉ đồng/năm.

Chọn phương án nào?

Theo Tổng Cục Đường bộ, phương án 1 kết hợp nhiều nguồn thu, huy động sự đóng góp của xã hội song người sử dụng phương tiện cơ giới đường bộ phải chịu đồng thời nhiều khoản thu, ngoài ra thu phí sử dụng đường của phương tiện môtô có khó khăn khả năng bị thất thu ở đối tượng này.

Phương án 2 sẽ giảm bớt gánh nặng ngân sách chỉ phải đảm nhận một phần chi phí. Việc thu thêm 1.000đ/lít xăng và 330đ/lít dầu diesel là có thể chấp nhận được.

Ông Nguyễn Mạnh Hùng cho rằng: Phương án 2 vẫn khiến cho các phương tiện giao thông đường bộ phải đóng nhiều loại phí như phí theo đầu phương tiện, phụ thu từ xăng dầu và phí cầu đường khi qua trạm thu phí BOT.

Phương án 3 sẽ đảm bảo được công bằng giữa các đối tượng chịu phí sử dụng đường bộ, hạn chế tác động gây lạm phát nhưng lại gặp khó khăn do mức huy động các nguồn lực từ người sử dụng đường vào quỹ thấp nên số phải cấp từ nguồn ngân sách nhiều. Chi phí tổ chức thu cũng ở mức khá cao và việc thu đối với mô tô, xe máy rất khó khăn.

Từ phân tích trên, Tổng cục Đường bộ Việt Nam đã kiến nghị Bộ GTVT trình Chính phủ cho áp dụng phương án 2 để tạo quỹ sửa đường. Với phương án này, quỹ bảo trì sẽ có 4.467 tỷ đồng/năm từ phí trên đầu ôtô, 5.765 tỷ đồng/năm từ thuế xăng dầu (1.000 đồng/lít xăng và 330 đồng/lít dầu diesel - không hoàn lại cho các ngành nghề khác cùng sử dụng diesel) và 1.968 tỷ đồng/năm ngân sách cấp trực tiếp.

Tuy nhiên, Chủ tịch Hiệp hội Vận tải Ô tô Việt Nam, ông Nguyễn Mạnh Hùng lại cho rằng: Phương án 2 vẫn khiến cho các phương tiện giao thông đường bộ phải đóng nhiều loại phí như phí theo đầu phương tiện, phụ thu từ xăng dầu và phí cầu đường khi qua trạm thu phí BOT.

Do đó, phương án 3 là phương án phù hợp nhất bởi có thể giảm tối đa các chi phí phải đóng góp cho người dân, khắc phục được tình trạng một xe phải đóng đến 3-4 loại phí cho ngành đường bộ.